Τι είναι φυματίωση;

Είναι λοιμώδες μεταδοτικό νόσημα που προκαλείται από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης (Mycobacterium tuberculosis).
Προσβάλλει τους πνεύμονες στο 85% των περιπτώσεων αλλά και άλλα όργανα του σώματος όπως οστά, λεμφαδένες, νεφρούς, λάρυγγα, εγκέφαλο(μήνιγγες) κ.α. Φαίνεται ότι η φυματίωση υπάρχει στον πλανήτη μας εδώ και 4.000 χρόνια, υπάρχουν ενδείξεις της ασθένειας σε Αιγυπτιακές μούμιες, ευρήματα από απολιθώματα, ζωγραφιές μέσα σε σπήλαια, (κυφωτικοί από φυματιώδη σπονδυλίτιδα,)

 

Πως μεταδίδεται:

Η φυματίωση είναι ουσιαστικά μια αερομεταφερόμενη πάθηση που μεταδίδεται μέσω εισπνοής πολύ μικρών σταγονιδίων από ένα άτομο με ενεργό φυματίωση με τον βήχα, την έντονη ομιλία, το φτάρνισμα, και το γέλιο.

Μόνο άτομα με ενεργό φυματίωση πού τα πτύελα τους περιέχουν το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης μπορούν να μεταδώσουν την νόσο. Απαιτείται στενή και μακρόχρονη επαφή με τον ασθενή για να μολυνθεί ένα άτομο.

Επομένως η πιθανότητα να κολλήσει κάποιος φυματίωση στο λεωφορείο ή στο μετρό για παράδειγμα, είναι πολύ μικρή. Οι περισσότεροι άνθρωποι που εισπνέουν τα μυκοβακτηρίδια μολύνονται αλλά δεν νοσούν επειδή το ανοσοποιητικό τους σύστημα μάχεται τα βακτήρια και μπορεί να αποτρέψει την ανάπτυξη τους.

Σε ένα σημαντικό ποσοστό των ατόμων που μολύνονται, τα βακτήρια γίνονται ανενεργά για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Όμως παραμένουν ζωντανά στο σώμα και μπορούν να ενεργοποιηθούν αργότερα κάτω από συνθήκες εξασθένησης του ανοσοποιητικού συστήματος. Μόνο το 10% περίπου από όλους τους ασθενείς που μολύνονται αναπτύσσουν ενεργό φυματίωση, η πλειονότητα μέσα σε 2 χρόνια από την έκθεση στο Μ.tuberculosis. Περισσότερο ευαίσθητα είναι τα παιδιά.

 

Στους παράγοντες κινδύνου για ενεργό φυματίωση περιλαμβάνονται:

Η φτώχεια, ο υποσιτισμός, οι κακές συνθήκες στέγασης, τα ανεπαρκή συστήματα υγείας, η κατάχρηση φαρμάκων και αλκοόλ, τοξικομανείς, οι ηλικιωμένοι, άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, καρκίνο, λευχαιμία, λεμφώματα.

Η γενετική ευαισθησία ίσως παίζει ένα σημαντικό ρόλο στο να καθορισθεί εάν ένα μολυσμένο άτομο αναπτύξει ενεργό φυματίωση. Οι μολυσμένοι ασθενείς με τον ιό HIV έχουν υψηλότερο κίνδυνο (μέχρι 70 φορές) να μολυνθούν με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και μέχρι 100 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ενεργό φυματίωση από τα άτομα που είναι αρνητικά στον ιό HIV.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα:

Τα πιο συχνά συμπτώματα της φυματίωσης περιλαμβάνουν:

  • Επίμονος βήχας που διαρκεί περισσότερο από 15 ημέρες
  • Γενική και ασυνήθιστη αίσθηση κούρασης και αδιαθεσίας
  • Απώλεια βάρους
  • Πυρετό ή δεκατική πυρετική κίνηση με εφίδρωση τη νύχτα
  • Πόνο στο θώρακα και αιμόπτυση

 

Επιδημιολογία:

Η φυματίωση εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό παγκόσμιο υγειονομικό πρόβλημα. Η κατάρρευση υγειονομικών συστημάτων, η εξάπλωση του HIV/AIDS, και η αύξηση των περιπτώσεων πολυανθεκτικής φυματίωσης συμβάλλουν στην περαιτέρω επιδείνωση του προβλήματος.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) υπολογίζει ότι περίπου ένα στα τρία άτομα του πληθυσμού έχουν μολυνθεί με φυματίωση και επομένως διατρέχουν τον κίνδυνο να αναπτύξουν την νόσο κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Υπολογίζεται ότι σε ολόκληρο τον κόσμο σχεδόν 9 εκατομμύρια άτομα αναπτύσσουν την ασθένεια της φυματίωσης , και πεθαίνουν γύρω στα 2 εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο. Το 80% των κρουσμάτων φυματίωσης απαντάται σε 22 χώρες (Ινδία, Κίνα, Ινδονησία, Νιγηρία, Μπαγκλατέζ, Πακιστάν, Αιθιοπία, Φιλιππίνες, Ν. Αφρική, Κογκό, Ρωσία, Κένυα, Βιετνάμ, Τανζανία, Βραζιλία, Ουγκάντα, Ζιμπάμπουε, Μοζαμβίκη, Ταϊλάνδη, Αφγανιστάν, Καμπότζη, Μιανμάρ.)

Περίπου το 95% της παγκόσμιας νοσηρότητας και το 98% της θνητότητας της φυματίωσης απαντάται στις υπό ανάπτυξη χώρες.

 

Πρόληψη και Θεραπεία:

Η ΠΡΟΛΗΨΗ της φυματίωσης στηρίζεται κυρίως στην:

  • Έγκαιρη ανίχνευση και ταυτοποίηση των ατόμων που έχουν μολυνθεί μέσω της:
    • Δερμοαντίδραση mantoux. Πρόκειται για εξέταση που βασίζεται στην ενδοδερμική έγχυση μικρής ποσότητας φυματινικής πρωτεΐνης και το αποτέλεσμα ελέγχεται μετά 48-72 ώρες.
    • Την μικροσκοπική εξέταση πτυέλων
    • Την ακτινογραφία θώρακος
  • Θεραπεία της λανθάνουσας φυματικής λοίμωξης που μπορεί να αποτρέψει την ανάπτυξη της ενεργού νόσου.
  • Εμβολιασμός , με το εμβόλιο για την φυματίωση (BCG). Γίνεται σε βρέφη και μικρά παιδιά σε χώρες όπου η φυματίωση είναι σχετικά συχνή. Στην Ελλάδα γίνεται στην ηλικία των 6 ετών. Το εμβόλιο δεν μας προφυλάσσει πλήρως από την νόσο.
  • Περιβαλλοντική υγιεινή:
    • Την αποφυγή του συνωστισμού στο σπίτι, στην εργασία, και σε άλλους δημόσιους χώρους.
    • Τον εξαερισμό
    • Την αποφυγή της δημόσιας απόχρεμψης

 

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ της φυματίωσης στηρίζεται σε ειδικά αντιβιοτικά φάρμακα που δίνονται σε συνδυασμό για τουλάχιστον 6-9 μήνες ή και περισσότερο. Διακρίνονται στα:

  • Πρωτεύοντα: Ισονιαζίδη, Ριφαμπικίνη, Στρεπτομυκίνη, Αιθαμβουτόλη, Πυραζιναμίδη
  • Δευτερεύοντα: Παραμινοσαλικυλικό οξύ, (PAS), Κυκλοσερίνη, Καπρεομυκίνη

 

Από την στιγμή έναρξης της αγωγής ο ασθενής αισθάνεται καλύτερα μέσα σε διάστημα 2-4 εβδομάδων. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πρόωρη διακοπή της αγωγής. Αν διακοπεί η θεραπεία υπάρχει κίνδυνος ανάπτυξης ανθεκτικών μυκοβακτηριδίων στα φάρμακα

 

 

Γεώργιος Σπύρου
Πνευμονολόγος