Ανησυχητικές συνήθειες

Σχεδόν όλα τα μικρά παιδιά αποκτούν ορισμένες συνήθειες που ανησυχούν, συγχύζουν ή εκνευρίζουν τους γονείς. Στις συνήθειες αυτές περιλαμβάνονται:

• Πιπίλισμα του δάχτυλου
• Δάγκωμα των νυχιών
• Τρίξιμο των δοντιών
• Τράβηγμα των τριχών
• Χτύπημα του κεφαλιού
• Τικ
• Στριγκλίσματα και εκρήξεις νεύρων
• Κράτημα της αναπνοής

Κανένα απ' αυτά, μόνο του, δε σημαίνει πως το παιδί είναι άρρωστο ή σοβαρά διαταραγμένο. Αν το παιδί σας εμφανίζει πιο πολλές από τις παραπάνω συνήθειες, ίσως σημαίνει πως έχει περισσότερες στενοχώριες από το συνηθισμένο. Αν παρουσιάζει τρεις ή περισσότερες ταυτόχρονα (ακόμα κι αν καθεμιά από μόνη της υπάρχει σε ήπια μορφή), είναι
Μΐϋανό να βρίσκεται στ' αλήθεια σε πιόγνωση. Παιδιά με σοβαρές δια-ιπραχές, συνήθως έχουν πολύ συγκεκριμένα προβλήματα συμπεριφοράς, έστω κι αν δεν έχουν γίνει ακόμα συνήθειες. Μερικές συνήθειες Γ.ίναι πιο ανησυχητικές από άλλες και απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή, μα οι περισσότερες δεν υπάρχει λόγος να προκαλούν ανησυχία. Συχνά προβληματίζουν περισσότερο τους γονείς παρά το παιδί.

Κατά κανόνα, οι συνήθειες δεν είναι παρά τρόποι που χρησιμοποιεί κανείς για ν' ανακουφιστεί από την ένταση και να βρει παρηγοριά. Όλοι έχουμε τέτοιες συνήθειες, σε κάθε ηλικία. Αν, για παράδειγμα, εξετάσετε μια ομάδα ενήλικων, θα διαπιστώσετε πως σε κάποια στιγμή τουλάχιστον οι μισοί απ' αυτούς έχουν κάτι στο στόμα τους, είτε πρόκειται για δάχτυλο, τσιγάρο, μολύβι κ.ο.κ. Καθένας αντλεί κάποια παρηγοριά από τη συνήθεια του και ίσως ταυτόχρονα μειώνει την ένταση που νιώθει. Πολλές συνήθειες των μικρών παιδιών είναι τόσο συχνές, όπως λ.χ. το βύζαγμα του αντίχειρα, ώστε μπορούν να θεωρηθούν φυσιολογικές. Αν το παιδί δεν είναι στενοχωρημένο ή δεν το έχει ανησυχήσει κάτι ή δε δίνετε ιδιαίτερη προσοχή στη συνήθεια του, το πρόβλημα θα εξαφανιστεί πιθανότατα τά από λίγο.

 

Πιπίλισμα του αντίχειρα

Γύρω στο να τρίτο όλων των παιδιών βυζαί-ουν τον αντίχειρα σε κάποιο στάδιο της ζωής τους. Συνήθως ξεκινάει στα δύο χρόνια και αποτελεί μια παραλλαγή του θηλασμού ή του πιπιλίσματος της θηλής του μπιμπερό, που κάνει το μωρό. Όταν το παιδί σας πιπιλίζει τη θηλή, συνδέει την πράξη αυτή με ζεστασιά, σωματική επαφή και ανακούφιση από την πείνα. Όταν του αφαιρεθεί το αντικείμενο που του προκαλεί τόσο όμορφα συναισθήματα, χρειάζεται να βρει ένα υποκατάστατο - συνήθως τον αντίχειρα του. Τα περισσότερα παιδιά σταματούν να βυζαίνουν το δάχτυλο πριν την ηλικία των τεσσάρων, χωρίς να έχουν πάθει τίποτα. Μετά την ηλικία αυτή, το βύζαγμα του δάχτυλου συνήθως σημαίνει πως το παιδί νιώθει αρκετή ένταση ή ανασφάλεια.

 

Δάγκωμα των νυχιών

Πρόκειται για μια από τις πιο κοινές συνήθειες που τη δοκιμάζουν κάποια στιγμή της ζωής τους γύρω στο ένα τρίτο όλων των παιδιών. Μιλάμε βέβαια για το επίμονο δάγκωμα των νυχιών που γίνεται συνέχεια και όχι για τϊς μεμονωμένες περιπτώσεις που θα φάει κάποιος ένα νύχι για να το ισιώσει. Συνήθως αποτελεί μια περαστική συνήθεια χωρίς μεγάλη σημασία. Σε μερικά παιδιά, ωστόσο, συνεχίζεται και στην εφηβεία και, μερικές φορές, ακόμα και όταν ενηλικιωθούν. Από μόνη της δε δείχνει κάποιο σοβαρό συναισθηματικό πρόβλημα, αλλά μάλλον αποτελεί τρόπο για να εκφραστεί η ένταση, που σιγά σιγά γίνεται συνήθεια.

 

Τρίξιμο των δοντιών

Δεν είναι πολύ συνηθισμένο στα παιδιά να τρίζουν τα δόντια τους. Η συνήθεια έχει σχέση με την ένταση. Παρουσιάζεται συχνότερα στη διάρκεια της νύχτας παρά τή' μέρα και μολονότι ανησυχεί τους γονείς, σπάνια σημαίνει πως υπάρχει κάποιο σοβαρό πρόβλημα. Συνήθως περνάει γρήγορα και είναι προτιμότερο να μην της δίνουμε σημασία.

 

Τράβηγμα των τριχών

Πρόκειται για μια όχι και τόσο συνηθισμένη συνήθεια, όπου το παιδί στριφογυρίζει, τραβάει ή ξεριζώνει τις τρίχες του. Συμβαίνει μόνο όταν το παιδί είναι ξύπνιο, Μπορεί ν' αποτελέσει σοβαρότερο πρόβλημα απ' όσα περιγράψαμε παραπάνω, γιατί αν παραμείνει ανεξέλεγκτο για πολύ καιρό, πιθανό να οδηγήσει σε μόλυνση του κρανίου.

Παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας από δύο ετών και πάνω, μπορεί να έχουν αυτή τη συνήθεια, μα οι περισσότερες περιπτώσεις παρουσιάζονται στην εφηβεία. Στα μικρότερα παιδιά διαρκεί συνήθως λίγο και φεύγει όταν δε δώσουμε σημασία. Από την άλλη, αν το στρες που το προκάλεσε δεν αντιμετωπιστεί ή αν του δώσουμε πολύ μεγάλη σημασία, το πρόβλημα μπορεί να συνεχιστεί. Στα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους, ίσως αποδειχτεί δυσκολότερο να σταματήσει η συνήθεια κι ένας λόγος είναι, πως το παιδί πιθανό να αρνείται ότι κάνει κάτι τέτοιο και ίσως πραγματικά να μην το καταλαβαίνει. Παρά τη δυσάρεστη μορφή της, η συνήθεια αυτή δε σημαίνει απαραίτητα πως πίσω της κρύβεται κάποια σοβαρή συναισθηματική διαταραχή, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις, όπου ξεριζώνονται ολόκληρες τούφες μαλλιών και εμφανίζονται φαλακρές περιοχές.

 

Χτύπημα του κεφαλιού

Στην περίπτωση αυτή, το παιδί χτυπάει συνέχεια το κεφάλι του σε κάποιο μαλακό αντικείμενο, όπως μαξιλάρι. Η συνήθεια παρουσιάζεται κάποια στιγμή σ' ένα ποοοστό πέντε τα εκατό των παιδιών περίπου, στα πρώτα χρόνια της ζωής. Ένα παιδί μπορεί να χτυπάει το κεφάλι του κάθε νύχτα ή πολλές φορές τη νύχτα και για διάστημα μέχρι μισή ώρα. Συνήθως συμβαίνει όταν το παιδί είναι ξύπνιο, αν και μπορεί να χτυπάει το κεφάλι του και την ώρα που κοιμάται. Όπως και άλλες συνήθειες, έτσι και το χτύπημα του κεφαλιού φαίνεται να είναι ένας τρόπος εκτόνωσης και σπάνια οδηγεί σε αυτοτραυματισμό.

 

Τικ

Πρόκειται για επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως ανοιγόκλειμα των ματιών, σούφρωμα της μύτης ή ανεβοκατέβασμα των ώμων. Κυρίως εντοπίζονται στους μυς του προσώπου, του κεφαλιού και του λαιμού. Όταν επεκτείνονται και στους μυς των φωνητικών χορδών, τότε μπορεί να συνοδεύονται από ένα ελαφρό γρύλισμα ή βήξιμο. Καμιά φορά, προσβάλλονται και άλλα μέρη του σώματος. Οι κινήσεις είναι σύντομες και κοφτές και το παιδί δεν μπορεί να τις ελέγξει. Περίπου πέντε τα εκατό των παιδιών ηλικίας ανάμεσα στα τέσσερα και τα δώδεκα παρουσιάζουν τικ. Καμιά φορά, επιμένουν και στην εφηβεία, ενώ σπάνια συνεχίζονται και στην ενήλικη ζωή. Τα τικ εμφανίζονται στα αγόρια πολύ συχνότερα απ' ό,τι στα κορίτσια. Σχε-δόν πάντα αποτελούν αντίδραση στο στρες - ξανά, δηλαδή, μια μορφή εκτόνωσης.

 

Στριγκλίσματα και κρίσεις νεύρων

Οι δυνατές φωνές με στριγκλιές και το ξέσπασμα νεύρων είναι πολύ συνηθισμένα στο δεύτερο και τον τρίτο χρόνο της ζωής του παιδιού. Αποτελούν ένα φυσιολογικό στάδιο της ανάπτυξης και θα πρέπει να τα βλέπει κανείς σαν μια υγιή μορφή αυτό-επιβεβαίωσης. Μπορεί να συμβούν και τέσσερις φορές την ημέρα και σχεδόν πάντα όταν το παιδί εκνευρισμένο ή θυμωμένο. Από αυτήν άποψη, μοιάζουν με το κράτημα της αναπνοής. Το παιδί σας θ' αντιδράσει στον εκνευρισμό προσπαθώντας να κάνει κάτι με τις φωνές και το ξέσπαμα, χτυπώντας, δαγκώνοντας, γρατζουνίζοντας, πηδώντας πάνω κάτω, πέφτοντας στο πάτωμα ή χτυπώντα τον "εαυτό" του. Πάντως σπάνια κάνει κακό στον εαυτό του ή σε άλλον.

Αν δε δώσουμε σημασία σ' αυτά τα ξεσπάσματα (φτάνει βέβαια να μην ματίζεται κανείς) συνήθως εξαφανίζονται μέσα σε μερικές βδομάδες ή το πολύ σε έξι μήνες. Αν όμως το παιδί, με μια τέτοια συμπεριφορά, καταφέρει να περάσει το δικό του, γρήγορα θα μάθει πως αν θέλει κάτι πολύ, δεν έχει παρά να βάλει τις φωνές. Έτσι το πρόβλημα παραγίνεται καθεστώς και είναι πιο δύσκολο να λυθεί.

 

Κράτημα της αναπνοής

Είναι μια από τις πιο τρομακτικές συνήθειες που μπορεί ν' αποκτήσει ένα παιδί. Ευτυχώς, μόνο 1 με 2 στα εκατό παιδιά το παρουσιάζουν, κατά κανόνα στην ηλικία από ενός έως τεσσάρων ετών. Αυτό που συμβαίνει συνήθως, είναι πως, όταν απαγορευτεί στο παιδί να κάνει ή να αποκτήσει κάτι που θέλει, τότε θυμώνει, διαπιστώνει πως δεν μπορεί να έχει εκείνο που επιθυμεί, κλαίει ή στριγκλίζει και μετά κρατάει την ανάσα του. Όλη η ιστορία μπορεί να κρατήσει μονάχα δέκα με δεκαπέντε δευτερόλεπτα, οπότε θ' αρχίσει πάλι ν' αναπνέει κανονικά ή μπορεί να συνεχίσει μέχρι που να μελανιάσει ή ακόμα και να λιποθυμήσει. Μόλις λιποθυμήσει, αρχίζει πάλι ν' αναπνέει κανονικά και συνέρχεται σύντομα. Μετά, ίσως νιώσει κάποια υπνηλία για μισή ώρα περίπου. Εκτός από την πολύ σπάνια περίπτωση που η κρίση θα καταλήξει σε σπασμούς, το παιδί δεν παθαίνει τίποτα. Αν όμως τύχει και ακολουθήσουν σπασμοί, τότε θα πρέπει αμέσως να επικοινωνήσετε με το γιατρό.

 

Πώς να αντιμετωπίσετε τις παιδικές συνήθειες

Οι παραπάνω συνήθειες συνήθως αποτελούν μια ανώδυνη αντίδραση στην ανησυχία ή τη στενοχώρια, κι έναν τρόπο εκτόνωσης. Κι έχουν την τάση να υποχωρούν, αργά ή γρήγορα. Όταν μπορείτε, είναι προτιμότερο να τις αγνοήσετε δείχνοντας μεγάλο ενδιαφέρον για τη μη-ανησυχητική συμπεριφορά του παιδιού σας. Η τιμωρία ή η κριτική σχεδόν πάντα μεγαλώνουν το πρόβλημα. Μερικές φορές βοηθάει αν επιβραβεύετε το παιδί σας για μικρές χρονικές περιόδους όταν κάνει προσπάθεια να κόψει τη συνήθεια.

Αν διαπιστώσετε πως οι κακές συνήθειες του παιδιού σας παραμένουν, παρόλο που δεν τους δίνετε σημασία για αρκετούς μήνες ή αν δοκιμάσατε χωρίς επιτυχία το σύστημα της επιβράβευσης, τότε προσπαθήστε να μάθετε ποια είναι τα πράγματα που το ενοχλούν. Συ-νηθισμένες ανησυχίες των παιδιών είναι το ξεκίνημα του νηπιαγωγείου ή του σχολείου ή η γέννηση ενός μικρότερου αδερφού ή αδερφής ή κάποια οικογενειακή δυσκολία. Προσπαθήστε πολύ να καταλάβετε τι το ανησυχεί, ώστε να το βοηθήσετε να μιλήσει για το πρόβλημα του και μαζί ν' αρχίσετε να βρίσκετε λύσεις. Ίσως διαπιστώσετε πως ακόμα κι αν δεν υπάρχουν έτοιμες λύσεις για την ώρα, η κουβέντα συνήθως αρκεί για να υποχωρήσει η ένταση.

Είτε εντοπίσατε, κουβεντιάσατε και λύσατε τα αίτια της ανησυχίας είτε όχι, μπορείτε ακόμα να δώσετε στο παιδί σας παρηγοριά και στοργικό ενδιαφέρον. Ανάλογα με την κάθε συνήθεια, υπάρχει πάντα κάποιος συγκεκριμένος τρόπος δράσης, που μπορείτε να δοκιμάσετε, παράλληλα με τα γενικά μέτρα που αναφέρθηκαν παραπάνω:

Τι να κάνετε για το τράβηγμα των μαλλιών: Αν το παιδί σας τραβάει τα μαλλιά του, μπορείτε να τα κόψετε πολύ κοντά ώστε να δυσκολεύεται να πιάνει τούφες και να τις τραβάει ή να τις στριφογυρίζει. Αν το πρόβλημα είναι πράγματι σοβαρό, φορέστε του μια σκούφια του μπάνιου ή ένα πλαστικό κάλυμμα των μαλλιών για το ντους, τις ώρες που κάτι τέτοιο δε θα το έκαναν να ντρέπεται, όπως π.χ. τη νύχτα στο κρεβάτι. του.

Τι να κάνετε για τα τικ: Αν το παιδί σας παρουσιάζει τικ, είναι βασικό να μη συγκεντρώσετε την προσοχή ούτε του παιδιού ούτε των άλλων πάνω σ' αυτά. Όσο περισσότερο τα προσέχετε, τόσο θα μεγαλώνει το άγχος του και θα αποκτάει περισσότερα τικ. Μερικές φορές, ίσως βοηθήσει αν δείξετε στο παιδί σας να βρίσκει άλλους τρόπους εκτόνωσης, όπως μέσα από κάποια σωματική δραστηριότητα. Αν τα τικ καταντήσουν πολύ ενοχλητικά, αξίζει να ζητήσετε τη συμβουλή του γιατρού, που ίσως σας γράψει κάποιο φάρμακο για να περιοριστούν. Το πιο χρήσιμο φάρμακο σ' αυτή την περίπτωση είναι η α-λοπεριδόλη, που αποτελεί μια μορφή καταπραϋντικού. Επειδή είναι αρκετά ισχυρή θα πρέπει να χρησιμοποιείται για μικρές χρονικές περιόδους κάθε φορά. Οι γιατροί στη Βόρεια Αμερική, ωστόσο, συχνά προτιμούν να συστήσουν κάποιο άλλο φάρμακο αντί για την αλοπερι-δόλη. Ο παιδίατρος ίσως σας συμβουλέψει να επισκεφτείτε έναν ειδικό που θα μπορεί να εφαρμόσει διάφορες μορφές θεραπείας, όπως ψυχοθεραπεία, οικογενειακή θεραπεία ή θεραπεία της συμπεριφοράς.

Τι να κάνετε για τα νευρικά ξεσπάματα:. Στις στριγκλιές και τα νευρικά ξεσπάσματα είναι προτιμότερο να μη δίνετε σημασία. Όμως το κράτημα της αναπνοής που οδηγεί σε λιποθυμία, είναι μερικές φορές πολύ τρομακτικό για να το αγνοήσετε. Αν το παιδί σας συνηθίζει να κρατάει την αναπνοή του, αξίζει να εφαρμόσετε ένα αντι-ερέθισμα. θα μπορούσατε, για παράδειγμα, να το χτυπήσετε ελαφρά στην πλάτη ή να χύσετε λίγο κρύο νερό πάνω στο κεφάλι του!

Αν, παρόλο που δοκιμάσατε όλα όσα συνιστούμε, το παιδί σας επιμένει στις συνήθειες του σε σημείο που να σας φέρει σε απόγνωση, τότε θα πρέπει να ζητήσετε τη συμβουλή του παιδίατρου. Εκείνος ίσως μπορέσει να σας καθησυχάσει ή να έχει μερικές πρόσθετες ιδέες. Ίσως αποφασίσει πως ήρθε ο καιρός να ζητήσετε τη γνώμη ειδικού.