Υπερκινητικότητα & Αδεξιότητα

Πολλά παιδιά χαρακτηρίζονται υ-περκινητικά, άλλα αδέξια ή και τα δυο. Τα παιδιά αυτά συχνά αποτελούν μεγάλο πονοκέφαλο για τους γονείς τους. Στο κεφάλαιο αυτό θα εξετάσουμε τα διάφορα επίπεδα υπερδραστηριότητας, καθώς και τα προβλήματα που δημιουργεί ο κακός συντονισμός των κινήσεων ή η αδεξιότητα.

 

Υπερκινητικότητα

Τα παιδιά διαφέρουν πολύ μεταξύ τους στην κινητικότητα. Μερικά είναι ήρεμα, ήσυχα και, φαινομενικά, σε γαλήνιες σχέσεις με τον κόσμο γύρω τους. Άλλα είναι ακριβώς το αντίθετο, «τρέχουν από δω κι από κει», «δεν κάθονται λεπτό». Τα περισσότερα, ωστόσο, βρίσκονται κάπου ανάμεσα στα δύο άκρα. Μόνο μια ελάχιστη μειοψηφία από εξαιρετικά υπερκινητικά παιδιά έχει πραγματικό πρόβλημα.

 

Τι είναι φυσιολογικό και τι όχι;

Τα περισσότερα παιδιά διαθέτουν τεράστια αποθέματα ενεργητικότητας. Μερικές φορές μάλιστα, προκαλεί εντύπωση πόσο δραστήρια μπορεί να είναι, παρά το γεγονός ότι πιθανό να μην τρώνε ή να μην κοιμούνται όσο θα θέλατε. Συχνά γονείς ρωτάνε μήπως κάτι δεν πάει καλά με το παιδί τους, που ποτέ δε σταματάει να κινείται. Πρόκειται μάλιστα για μια από τις πιο συνηθισμένες ανησυχίες των γονιών (περίπου 30% των γονιών έχουν αυτό το φόβο), όμως πολύ σπάνια υπάρχει κάποια διαταραχή.  Απλά, μια τέτοια συμπεριφορά αποτελεί ένα από τα φυσικά χαρακτηριστικά του παιδιού που συναντιέται συχνότερα στην ηλικία των δύο με πέντε ετών. Το μόνο που μπορείτε να κάνετε, είναι να ζηλέψετε την απεριόριστη ενεργητικότητα του.

Υπάρχει μια εξαίρεση στον κανόνα πως τα ενεργητικά παιδιά είναι φυσιολογικά. Περίπου ένα στα χίλια παιδιά στη Βρετανία (τρία στα εκατό παιδιά στη Βόρεια Αμερική) υποφέρουν από κάτι που ονομάζεται υπερ-κινητικό σύνδρομο ή υπερκίνηση. Τα παιδιά αυτά ενθουσιάζονται πολύ εύκολα και είναι υπερβολικά δραστήρια σχεδόν πάντα. Επιπρόσθετα, μοιάζει να κάνουν το πρώτο πράγμα που τους έρχεται στο μυαλό και είναι ανίκανα να κρατήσουν την προσοχή τους σε οτιδήποτε πάνω από λίγα δευτερόλεπτα. Κοιμούνται μόνο για μικρές περιόδους. Επειδή δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν την προσοχή τους, έχουν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες και η διάθεση τους μεταβάλλεται απότομα από άκρατο ενθουσιασμό σε νευρικό ξέσπασμα, ενώ παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα, όπως καθυστερημένη ανάπτυξη, σπασμούς, δυσκολίες στην ομιλία και αδεξιότητα. Δεν είναι περίεργο που σχεδόν όλα αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν διαταραγμένη συμπεριφορά.

Η κατάσταση αυτή μερικές φορές ονομάζεται «διαταραχή της προσοχής», αλλά στη Βρετανία και τη Βόρεια Αμερική συνήθως λέγεται υπερκινητικό σύνδρομο. Οι γιατροί δίνουν διαφορετικούς ορισμούς σε τέτοιες καταστάσεις, μην εκπλαγείτε λοιπόν, αν, καμιά φορά, υπάρχει σύγχυση στους όρους που χρησιμοποιούνται. Το σημαντικότερο είναι να ξέρετε αν η υπερκινητικότητα του παιδιού σας είναι φυσιολογική ή όχι.

 

Πώς θα καταλάβετε αν η υπερκινητικότητα δεν είναι φυσιολογική;

Το πιο πιθανό βέβαια, είναι να βρίσκεται το παιδί σας σε ένα απόλυτα φυσιολογικό επίπεδο κινητικότητας. Δικαιολογείται ν' ανησυχήσετε μόνο όταν το παιδί (ας σημειωθεί πως σχεδόν όλα τα πραγματικά υπερκινητικά παιδιά είναι αγόρια) μοιάζει εντελώς ανίκανο να σταματήσει να κινείται - ακόμα και για να δει τηλεόραση! Θα δείχνει να χρειάζεται ελάχιστο ύπνο και δε θα μπορεί καθόλου να συγκεντρωθεί για παραπάνω από λίγα δευτερόλεπτα τη φορά.

Αν το παιδί σας είναι σε τέτοιο σημείο υπερκινητικό, ίσως κάτι να μην πηγαίνει καλά. Αλλιώς το επίπεδο δραστηριότητας του βρίσκεται μέσα στα φυσιολογικά πλαίσια. Ο πίνακας δείχνει τις διαφορές. Είναι πρόβλημα ή όχι; Ο Μπράιαν, έξι ετών, υπήρξε πάντα ένα πολύ δραστήριο παιδί. Κοιμόταν άσχημα από τότε που ήταν μωρό κι ακόμη και τώρα δεν ησυχάζει μέχρι αργά τη νύχτα. Ξυπνάει γύρω στις εφτά το πρωί. Μπορεί όμως να καθίσει και να δει τηλεόραση, καθώς και να διαβάσει βιβλία. Του αρέσει να παίζει με τους φίλους του, μα πάντα προτιμάει τις έντονες δραστηριότητες. Είναι ένα αξιαγάπητο παιδί με ισορροπημένη διάθεση και εύκολα κάθεται να το αγκαλιάσουν. Η κλινική εικόνα του Μπράιαν δείχνει πως είναι ένα απόλυτα γερό παιδί με τεράστια ενεργητικότητα, χωρίς όμως κανένα από τα επικίνδυνα σημάδια του υπερκινητικού συνδρόμου.

Το αντίθετο συμβαίνει στο επόμενο παράδειγμα: Ο Μπεν, εφτά ετών, υπήρξε πάντα υπερβολικά ενεργητικός. Όταν ήταν μωρό κοιμόταν πολύ άσχημα κι ακόμα και τώρα μπορεί να κοιμηθεί μόνο από τα μεσάνυχτα περίπου μέχρι τις πέντε το πρωί. Την υπόλοιπη μέρα συνέχεια κινείται. Η μόνη ώρα που κάθεται ήσυχος είναι όταν φτιάχνει μοντέλα σπιτιών, οπότε μπορεί να συγκεντρωθεί για περιόδους των δεκαπέντε λεπτών το πολύ. Την υπόλοιπη μέρα, πηγαινοέρχεται ανήσυχος μέσα στο σπίτι και φέρεται επιθετικά στους γονείς του και τη μικρότερη αδερφή του. Δεν μπορεί να φάει καθιστός, ποτέ δεν παρακολουθεί τηλεόραση πάνω από τρία με τέσσερα λεπτά και του είναι αδύνατο να παίξει με άλλα παιδιά. Η διάθεση του κυμαίνεται ανάμεσα στον ενθουσιασμό και το κλάμα. Η συμπεριφορά του Μπεν είναι φανερά ανησυχητική και, χωρίς αμφιβολία, υποφέρει από το υπερκινητικό σύνδρομο.

 

Τι προκαλεί το «υπερκινητικό σύνδρομο»;

Δε φαίνεται να υπάρχει συγκεκριμένη απάντηση σ' αυτό το ερώτημα. Τουλάχιστο στα μισά παιδιά που πάσχουν από το υπερκινητικό σύνδρομο, υπάρχουν αποδείξεις πως ένα μέρος του εγκεφάλου δε λειτουργεί σωστά. Πιθανότατα, η αιτία είναι αυ-ιή στις πιο πολλές περιπτώσεις. Μερικοί γιατροί πιστεύουν πως κάποιο ρόλο παίζει και η αλλεργία σε ορισμένα φαγητά. Δεν υπάρχουν όμως αποδείξεις γι' αυτό και φαίνεται πιθανό ν' αποτελεί η αλλεργία κάποιο παράγοντα σε μικρό μόνο αριθμό τέτοιων παιδιών. Δεν έχει επίσης αποδειχτεί πως η έλλειψη ελέγχου ή πειθαρχίας από την πλευρά των γονιών μπορεί να προκαλέσει ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα. Ωστόσο, ο τρόπος που χειρίζονται οι γονείς το παιδί τους πιθανό να επηρεάσει την πρόοδο του, γι' αυτό θα εξετάσω το θέμα με περισσότερες λεπτομέρειες παρακάτω.

 

Τι ρόλο παίζουν τα συγγενικά προβλήματα;

Οι δυσκολίες που συνήθως σχετίζονται με την υπερκινητικότητα περιλαμβάνουν καθυστερημένη ανάπτυξη, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα ομιλίας, αδεξιότητα και μεταβλητή διάθεση. Αν λοιπόν το παιδί σας είναι υπερδραστήριο και παρουσιάζει μία ή περισσότερες από τις δυσκολίες αυτές, τότε θα πρέπει να δεχτείτε πως είναι πιθανό να υποφέρει από υπερκίνηση. Αν έχει ένα μόνο απ' αυτά τα προβλήματα και δεν είναι υπερδραστήριο, τότε δεν είναι η υπερκίνηση το πρόβλημα του και θα πρέπει να ερευνήσετε τι άλλο μπορεί να φταίει.

 

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε;

Κάπου 30% των γονιών ισχυρίζονται πως έχουν υπερδραστήρια παιδιά. Η υπερδραστηριότητα από μόνη της δεν αποτελεί πρόβλημα και δε φανερώνει κάποια διαταραχή ή αρρώστια. Δε θα πρέπει να αποθαρρύνετε τη ζωηρότητα του παιδιού σας - να είστε ευχαριστημένοι, γιατί αποτελεί δείγμα υγείας. Η μόνη δυσκολία είναι όταν γίνεται πρόβλημα για σας.

Αν δυσκολεύεστε να τα βγάλετε πέρα με την υπερβολική ενεργητικότητα του παιδιού σας, έχει σημασία να καταλάβετε πως η λύση δεν είναι ν' αλλάξετε το παιδί σας. Πρώτα πρώτα, μια τέτοια προσπάθεια δε θα φέρει αποτέλεσμα. Και κατά δεύτερο λόγο, είναι πιθανό να το στενοχωρήσετε και να το μπερδέψετε, χειροτερεύοντας την κατάσταση. Επιπλέον, θα μεγαλώσετε τον δικό σας εκνευρισμό και την απόγνωση.

Είναι πολύ καλύτερα να χαίρεστε που έχετε ένα χαρούμενο, γερό παιδί. Κάνετε θετικά βήματα για να βρείτε ασφαλείς και αποδεκτές διεξόδους για την ενεργητικότητα του. Για παράδειγμα, όταν ο καιρός είναι καλός, θα βοηθήσει αν του δώσετε την ευκαιρία να τρέξει και να παίξει πολύ στο ύπαιθρο. Αν αυτό δε γίνεται, τότε οργανώστε κάποια εξωτερική δραστηριότητα κάτω από την καθοδήγηση σας. Αν υπάρχουν κοντά σας αθλητικοί χώροι ή παιδικές λέσχες, ίσως δώσουν κάποια θετική διέξοδο στην ενεργητικότητα του.

 

Κι αν το παιδί είναι υπερκινητικό;

Αν ανησυχείτε πως το παιδί σας είναι δραστήριο σε υπερβολικό βαθμό ώστε να ξεπερνάει το φυσιολογικό και πως ίσως πάσχει από υπερκινητι-κότητα, θα χρειαστεί να δείτε το θέμα διαφορετικά. Σαν πρώτο βήμα, αξίζει να ελέγξετε αν είναι το ίδιο δραστήριο στο σχολείο όσο και στο σπίτι. Αν η υπερβολική του δραστηριότητα περιορίζεται μόνο στο σπίτι, ή μόνο στο σχολείο, τότε μάλλον δεν είναι υπερκινητικό. Αν έχετε οποιαδήποτε αμφιβολία, συμβουλευτείτε τον παιδίατρο.

 

Τι θα κάνει ο γιατρός;

Ο παιδίατρος θα ζητήσει να του περιγράψετε με λεπτομέρειες την πορεία της ανάπτυξης του παιδιού σας. Είναι λοιπόν χρήσιμο να έχετε σημειωμένες όλες τις πληροφορίες πριν τον συναντήσετε. Η περιγραφή αυτή θα περιλαμβάνει στοιχεία για την εγκυμοσύνη και τον τοκετό και όλα τα γεγονότα των πρώτων χρόνων της ζωής του παιδιού. Πείτε στο γιατρό για τις αρρώστιες, τα εμβόλια, τους τραυματισμούς του κ.ο.κ. Εκείνος τότε θα εξετάσει το παιδί σωματικά και στη συνέχεια, θα σας δώσει συμβουλές για τον καλύτερο τρόπο θεραπείας ή θα κανονίσει να γίνουν ορισμένες ειδικές εξετάσεις. Πολλοί γιατροί θα ήθελαν και τη γνώμη ή τη βοήθεια κάποιου ειδικού.

 

Τι εξετάσεις μπορεί να γίνουν;

Οι πιο πιθανές εξετάσεις είναι μια ακτινογραφία του κρανίου και ένα ηλεκτροεγκεφαλογράφημα - και τα δύο αβλαβή και ανώδυνα για το παιδί. Η ακτινογραφία μπορεί να δώσει στοιχεία για σοβαρά προβλήματα μέσα στο κρανίο, μα δε δείχνει σπουδαία πράγματα για τα λιγότερο σοβαρά προβλήματα. 7ο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα αποτελεί μια καταγραφή της ηλεκτρικής ενέργειας του εγκεφάλου και γίνεται με την τοποθέτηση καλωδίων πάνω στο κρανίο. Αυτό μπορεί να μοιάζει τρομακτικό, μα στην πραγματικότητα οι εγκέφαλοι όλων μας έχουν ηλεκτρική ενέργεια αν και σε πολύ χαμηλότερο βολτάζ από το είδος του ηλεκτρισμού που χρησιμοποιούμε στο σπίτι! Όταν μέρος του εγκεφάλου δεν λειτουργεί σωστά, παρατηρείται μια αλλαγή στην ηλεκτρική ενέργεια η οποία φαίνεται στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Τα υπερκινητικά παιδιά συνήθως έχου> μη-φυσιολογικά ηλεκτροεγκεφαλο γραφήματα, αλλά σπάνια είναι μτ φυσιολογικό το αποτέλεσμα της α κτινογραφίας του κρανίου.

Το σπινθηρογράφημα του εγκεφαλου είναι άλλη μια μέθοδος που ε φαρμόζεται πλατιά. Αποτελεί ανώδυνη και αβλαβή διαδικασία, όπως και τα προηγούμενα. Γίνεται μια ενδοφλέβια ένεση και στη συνέχεια μια ειδική συσκευή σχηματίζει εικόνες που μοιάζουν με ακτινογραφίες Οποιαδήποτε ανωμαλία του εγκεφάλου φαίνεται στο σπινθηρογράφημα. Όταν υπάρχει το υπερκινητικό σύνδρομο, είναι απίθανο να φανούν στο σπινθηρογράφημα ανωμαλίες του εγκεφάλου.

 

Άλλες εξετάσεις: Μερικοί γιατροί ισως σας συστήσουν να κάνετε και ορισμένες μικροβιολογικές εξετάσεις, όπως αίματος και ούρων, μα είναι απίθανο να δείξουν κάτι το μη-φυσιολογικό. Αντίθετα, είναι πολύ πιθανό να γίνουν στο παιδί διάφορες ψυχολογικές (ή ψυχομετρικές) εξετάσεις. Πρόκειται βασικά για τα τεστ ευφυΐας, τα οποία στην πραγματικότητα δείχνουν πολύ περισσότερα από το μέτρο εξυπνάδας του παιδιού. Μπορούν να δώσουν ενδείξεις για την παρουσία ή απουσία οποιασδήποτε ανωμαλίας στον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. Ακόμα κι αν δεν υπάρχουν τέτοιες ανωμαλίες, τα τεστ αυτά μπορούν να δείξουν με ποιο τρόπο τα παιδιά (αλλά και οι μεγάλοι) δυσκολεύονται στη μάθηση και στη χρήση των ικανοτήτων τους.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Προβλήματα των παιδιών - Πως οι γονείς θα τα καταλάβουν και θα τα ξεπεράσουν, Μπράϊαν Λασκ, Πρώτη έκδοση 1986, Εκδόσεις Ψυχογιός